Początki parafii Wniebowzięcia NMP sięgają prawdopodobnie XIV wieku, choć nie zachowały się z tego okresu żadne materiały źródłowe. Obejmowała wówczas nie tylko Włoszczowę, ale też Wolę Wiśniową. Dopiero w XVII stuleciu do parafii przyłączono Kuzki i Włoszczówkę. Natomiast, po I wojnie światowej, również część Motyczna, a po II wojnie światowej, także Danków Mały, powiększyły obszar parafii. Pod koniec XX wieku miała miejsce ostatnia zmiana administracyjna. Mianowicie w 1999 roku biskup kielecki Kazimierz Ryczan dokonał podziału parafii. Z części miasta i z Woli Wiśniowej powstała parafia błogosławionego Józefa Pawłowskiego z Grona 108 Męczenników. Z kolei w naszej parafii pozostała północno-zachodnia część miasta, Danków Mały, Kuzki i część Motyczna. Znalazł się tu także włoszczowski szpital, Dom Pomocy Społecznej i 2 domy sióstr sercanek. Księża kapelani obsługują tamtejsze kaplice. Na obszarze parafii znajdują się również: przedszkole (na ul. 1 Maja), Zespół Placówek Oświatowych Nr 1, I Liceum Ogólnokształcące, ZSP Nr 2 oraz ZDZ przy ul. Młynarskiej. Poza tą ostatnią placówką księża, siostry zakonne i katecheci świeccy prowadzą katechezę z uczniami. Parafia zarządza również cmentarzem parafialnym i murowanym kościółkiem z końca XVIII wieku pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Zabytkowa jest również tzw. stara plebania z połowy XIX stulecia, w której mieści się kuchnia i stołówka im. św. Brata Alberta.

Pierwotny drewniany kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła Większego i św. Mikołaja Biskupa zlokalizowany był u zbiegu dzisiejszych ulic: Partyzantów i Kusocińskiego. Upamiętnia to miejsce najstarsza na naszym terenie figura świętego Floriana z 2 połowy XVIII wieku. Kościół ten w roku 1580 Marcin Kreza, ówczesny właściciel Włoszczowy, odebrał katolikom i zamienił na zbór. Jeszcze do końca XVI wieku trwało tajne duszpasterstwo katolickie. Dopiero jednak kolejny z właścicieli miasta, Krzysztof Strasz, w latach 30 lub 40 XVII wieku zwrócił kościół katolikom i wsparł budowę kaplicy upamiętniającej objawienia Najświętszej Maryi Panny. Miały one miejsce w latach 1642-1643 (pierwsze objawienie – 27.05.1642 rok). Od tego też czasu można mówić o początkach sanktuarium maryjnego. Po zbadaniu prawdziwości objawień i wydaniu rozporządzenia przez ówczesnego prymasa Polski arcybiskupa gnieźnieńskiego Macieja Łubieńskiego, rozpoczęto budowę kaplicy, którą konsekrowano w 1648 roku. Wzrastający kult Matki Bożej Włoszczowskiej przyczynił się do rozbudowy kaplicy, a wreszcie do budowy kościoła murowanego. Prawdopodobnie w tym samym czasie (połowa XVII wieku) kościół św. Jakuba rozebrano i siedzibę parafii przeniesiono do nowego kościoła.

Nowy kościół barokowy szybko się rozrastał, bo już około 1675 roku dobudowano do nawy głównej kaplice boczne. Od frontu kościół posiadał dwie wieże, które jednak przetrwały tylko jedno stulecie (zostały zniszczone pożarem 1784 roku). Świątynię odbudowano jeszcze w XVIII wieku, ale jedną wieżę dopiero w wieku następnym. Kościół nieustannie wymagał i nadal wymaga prac remontowo-konserwatorskich. Po ostatniej wojnie tych prac było kilka, niemniej jednak do najważniejszych należy zaliczyć m.in. konserwację obrazu NMP (2006 rok) oraz czterech ołtarzy z kaplic bocznych (koniec 2008 i początek 2009 roku) wykonanych przez pana konserwatora Wojciecha Szczurka z Krakowa. Prace te wykonano za czasów księdza prałata Edwarda Terleckiego. Natomiast prace restauratorskie i konserwatorskie chóru i organów z 1804 roku, jak również rozbudowę tych ostatnich były możliwe dzięki księdzu prałatowi Zygmuntowi Pawlikowi.

W nawie głównej kościoła Wniebowzięcia NMP znajduje się obraz barokowy przedstawiający Najświętszą Maryję Pannę w pełnej postaci z Dzieciątkiem na lewym ręku i mającą po obu stronach klęczących świętego Joachima i świętego Józefa. U góry znajdują się postacie czterech aniołów – dwóch z zapalonymi świecami, a dwóch innych ze wstęgami z łacińskim napisem Virgo et Mater Immaculata ora pro nobis (Panno i Matko Niepokalana, módl się za nami). Pod stopami Maryi widnieje kula ziemska otoczona wężem. Obraz namalował nieznany artysta z Krakowa. Wydaje się, że prototypem obrazu był bardzo wówczas popularny obraz Matki Bożej Śnieżnej. Obraz sprowadził do Włoszczowy w roku 1646 ksiądz Jakub Chrostkowicz (Chrostkiewicz), ówczesny kanonik i oficjał kurzelowski. Obraz był przykryty tzw. sukienką, pochodzącą z 2 połowy XVII wieku. Liczne uzdrowienia za przyczyną NMP sprawiły, że Włoszczowa stała się ważnym ośrodkiem życia religijnego. Zwieńczeniem starań o podniesienie rangi sanktuarium była koronacja obrazu koronami papieskimi 3.06.2007 roku, której dokonał kardynał Henryk Gulbinowicz z Wrocławia w obecności 3 biskupów kieleckich: biskupa Kazimierza Ryczana, biskupa Kazimierza Gurdy i biskupa Mariana Florczyka. Warto tu podkreślić, że cudowne uzdrowienia i liczne łaski na przestrzeni wieków obejmowały ludzi różnych stanów, ale wydaje się, że Maryja szczególnie upodobała sobie dzieci i rodziny, stąd też Jej tytuł Matka Boża Włoszczowska Opiekunka Rodzin. Do dziś, co roku, w poniedziałek po niedzieli Trójcy Świętej odbywa się błogosławieństwo dzieci przed cudownym obrazem.

W roku 1867 Włoszczowa została siedzibą dekanatu włoszczowskiego. Przed tą datą Włoszczowa wchodziła w skład dekanatu kurzelowskiego. Obecnie dekanat tworzą parafie: Bebelno, Czarnca, Januszewice, Kluczewsko, Konieczno, Krasocin, Kurzelów, Oleszno i dwie parafie włoszczowskie.

Poniższy wykaz proboszczów jest niepełny i wymaga uzupełnień:

oMikołaj (1428),

oJakub (1447),

oJan z Bogucic (1488),

oJakub Komorowski (ok. 1511),

oStefan Czarpecki bądź Carpeczki (1546),

oChęciński (1597),

oAndrzej Strasz (1643),

oStanisław Toczeński (1 połowa XVII w.),

oWojciech Rogulski (1692),

oFranciszek Goździkowski (1726),

oTomasz Kanty Sierosławski (1758),

oFruktuozus Kantelli (1779-1785),

oKarol Kuleszyński (1778),

oJakub Krzysztof Barts (1791),

oJerzy Jakubowski (1799),

oTomasz Stramski (1805-1822),

oZygmunt Wiśniewski (1822-1826),

oAntoni Jędrzejko (1826-1864),

oRajmund Biernawski (1864-1868),

oWalenty Khaun (1868-1875),

oWincenty Nowakowski (1875-1880),

oJan Szpakiewicz (1880),

oMarcin Smółka (1881-1883),

oGrzegorz Augustynik (1883-1897),

oAleksander Majewski (1897-1905),

oWojciech Kamiński (1906-1911),

oTeofil Rzepczyński (1911-1918),

oKazimierz Błasik (1918-1948),

oMikołaj Łapot (1948-1966),

oJózef Błaszczyk (1966-1972),

oKazimierz Biernacki (1972-1986),

oEdward Terlecki (1986-2010),

oZygmunt Pawlik (od 2010).

Kilka danych dotyczących liczby parafian na przestrzeni ostatnich 200 lat. W roku 1868 wiernych było 1753, prawie 20 lat później – 2406, w okresie międzywojennym ok. 3,5 tys., a przed podziałem parafii ok. 10 tys., w 2003 roku jak i obecnie to około 6100 osób.

Beata Janaczek

Ważniejsza literatura:

1.Z Matką Bożą Opiekunką Rodzin na ziemi włoszczowskiej, pod red. ks. Tadeusza Gaci, Kielce 2006.

2.Słownik Geograficzno-Historyczny Powiatu Włoszczowskiego, pod red. Stanisława Janaczka, Włoszczowa 2008.

3.Stanisław Janaczek, Jadwiga Zimna, Encyklopedia Włoszczowy, Włoszczowa 2011, wyd. 2 popr. i uzup.

4.Stanisław Janaczek, Włoszczowa. Zarys dziejów miasta do końca XVIII wieku, Włoszczowa 2007.